Chuyện nghe được ( 4) : CHUYỆN VỀ TUỔI THỌ, TUỔI KHÔN

Chuyện nghe được ở nhà ông giáo Giáo ( 4 )   

                    

                               CHUYỆN VỀ TUỔI THỌ, TUỔI KHÔN

           

Như thường lệ, sáng nay sau khi đi bộ tập thể dục về, các cụ, các ông lại tập trung ở nhà ông giáo để uống nước trà và nói dăm ba câu chuyện.

Đầu tiên, cụ Lương giới thiệu một “ tác phẩm mới ” của cụ nói về tuổi già.

- Báo cáo các cụ, các ông, tôi cứ ngẫm ngợi về cái tuổi già, mới làm một bài thơ. Tôi đặt tên là Chuyện đời thường, xin đọc để các ông  cùng nghe. 

  

                            CHUYỆN ĐỜI THƯỜNG

          Ngán thay

          Tuổi tác!

Con mắt lem nhem,

Đôi chân uể oải.

Gối mỏi lưng còng,

Mặt nhăn mặt nhó.

Hàm răng chiếc rụng, chiếc lay,

Mái tóc sợi đen sợi trắng.

Chân đi bước thấp bước cao,

Nghe chuyện, câu chăng câu chớ.

Nhìn bóng tưởng ma,

Trông gà hóa cuốc.

Việc nhà việc nước thờ ơ,

Câu phú câu thơ lạc lõng.

Chén rượu, chén trà,

Tri âm, tri kỷ.

Kể dăm ba chuyện cho vui,

Nói một vài câu tâm sự.

Tuổi trời cho “ viết mảo viết kỳ”,

Chốn trung đỉnh nào nêu, nào nóc…

Kẻ giầu sang tay bạc tay tiền,

Cửa công đức vung nhiều vung ít…

         Hỏi trần ai, ai trọng hơn ai?

          Các thính giả bắt đầu tham gia câu chuyện. Ông Sắc:

          - Bài thơ của cụ mang nét hài tự giễu mình của một người cao tuổi, nhưng cũng có nhiều nét rất thực về sức khỏe của người tuổi cao. Hôm qua các ông có xem  phim Tể tướng Lưu Gù? Có ông cụ tám mươi ba tuổi, gối mỏi lưng còng, tai nghễnh ngãng thế mà vẫn nhiệt tình hối lộ để được cất nhắc làm quan to hơn. Xem phim đó thật buồn cười các cụ nhỉ?

          Ông Hoa tiếp lời:

-Tôi thì cảm nhận thêm ý của cụ Lương. Đa phần trong giới già chúng ta, sức khỏe có giảm song cố gắng sống mẫu mực, xứng đáng là tuổi cao gương sáng. Nhưng ngay trong làng mình có một vài người tuổi cao, được mọi người trọng vọng  coi như nêu như nóc, cây đa cây đề nhưng chắc gì đã sống và cư xử để mọi người nể phục.  Tính gia trưởng, cứ cho rằng mình cái gì cũng đúng. Ở nhà, các con cháu nó nể; nhưng  đem cái tính ấy ra ngoài làng xã áp dụng thì có ai ưa. Đúng như câu thơ của cụ Lương, người già phải sống đứng mực, có đóng góp cho làng xã bằng trí, bằng sức, bằng tiền thì dân người ta sẽ quý trọng…

Câu chuyện kéo dài thêm về câu thơ Hỏi trần ai, ai trọng hơn ai? Làm thế nào để  người già được mọi người tôn trọng, vị nể… Ông giáo thấy chuyện lan man quá, lái sang chuyện khác:

- Báo cáo các cụ, hôm qua tôi vừa mượn được một cuốn sách nói về Y học và sức khỏe ở Thư viện làng Đại Mão mình, cuốn “ Bác sĩ tốt nhất là chính mình” của Nhà xuất bản Trẻ. Nó là  những lời khuyên bổ ích cho sức khoẻ của tất cả mọi người, trong đó có người già chúng ta. Cuốn này các cụ đọc được là tốt lắm đấy.

Tôi đọc cho các cụ một đoạn nói về tuổi thọ nhé! Theo nguyên lý sinh học, con người ta có thể sống tới 120 tuổi. Nhưng trên thực tế, con người đã mắc bệnh, tàn tật rồi tử vong trước thời gian đó. Vậy thì thật ra người ta có thể thọ đến bao nhiêu tuổi?

Theo Tổ chức Y tế thế giới, giai đoạn trung niên phải là trước tuổi 65, từ 65-74 là người cao tuổi trẻ, còn 75-90 tuổi mới chính thức là người già, 90 đến 120 tuổi mới là người cao tuổi già. Theo nguyên lý sinh học, tuổi thọ của động vật có vú gấp 5-6 lần so với giai đoạn sinh trưởng của chúng. Nếu giai đoạn sinh trưởng của con người được tính từ thời điểm mọc chiếc răng sau cùng ( từ 20-25 tuổi) thì tuổi thọ ngắn nhất phải là 100 tuổi, dài nhất là 150 tuổi, nên tuổi thọ bình quân được công nhận phải là 120 tuổi.

Trong suốt quá trình 120 năm đó, nếu chúng ta có thể giữ gìn sức khỏe, đạt tới tiêu chuẩn trước 70 không có bệnh tật, 80, 90 vẫn khỏe mạnh, thì sống tới 100 tuổi sẽ chẳng còn là ước mơ hão huyền, vì đó là quy luật sinh học bình thường… Nhưng sớm mắc bệnh, sớm tàn tật, sớm tử vong đã trở thành hiện tượng phổ biến trong xã hội thời nay.  

Tôi mới đọc sơ qua cuốn sách này. Nó là những lời khuyên bình dị của tác giả là một giáo sư người Trung Quốc tên là Hồng Chiêu Quang để phổ cập kiến thức phòng bệnh. Nghe nói ở Trung Quốc người ta tranh nhau mua cuốn sách này gửi cho bè bạn thân quen làm quà tặng các ông ạ!

Ông Vĩnh lên tiếng:

- Thế thì hôm nào đọc xong ông giáo cho tôi mượn đọc với nhé. mà tôi cũng phải bảo thằng cháu nó mua cho tôi một cuốn mới được. Nhưng các cụ ạ, liệu tất cả mọi người đều có muốn sống lâu cả không?

Ông Quang tiếp lời:

- Sao ông lẩn thẩn thế, ai mà chả muốn sống lâu?

Cụ  Vĩnh:

- Thế  mà hôm trước nói chuyện với cụ X, tôi thấy cụ nói : Tôi chán sống lắm rồi ông ạ. Tôi hỏi vì sao, có chuyện buồn à? Cụ có dịp tâm sự với tôi. Chả là các con của cụ  “ sùng đạo” và mê tín lắm! “ Mấy ai biết, ở nhà chúng coi tôi ra cái quái gì. Thế mà chúng nó chăm ra chùa lắm, tụng kinh niệm phật hay lắm, '' tôn sư - trọng đạo'' lắm!. Gặp chú sư trẻ ranh, nó cứ xưng một là con, hai là con. Nó có biếu tôi một đồng một cắc bao giờ, thế mà ra chùa nó cung kính đội  đĩa tiền lên đầu, quỳ xuống xưng con với sư, gọi là có tiền mừng tuổi thầy năm mới. Nghe chuyện mà tức, mà buồn nẫu ruột. Nhà đã đói ăn, chả có cả tiền đóng học cho con, thế mà chúng vay tiền đi mở phủ tốn hàng mấy chục triệu bạc, cúng bái linh tinh. Nhà tôi cứ đà này còn là khó khăn, còn là lụn bại. Ông bảo tôi không buồn sao được. Bảo con bảo cháu mãi không nghe, sống có vui vẻ sung sướng gì mà thiết sống?”

Ông Mỹ từ nãy chưa nói câu nào, bắt đầu góp chuyện:

- Ngày xưa các cụ có câu Đa thọ đa nhục. Nếu đúng là tuổi cao mà được sống mạnh khỏe, minh mẫn; con cháu ngoan ngoãn tử tế, làm kinh tế được, học hành giỏi giang ai chả thích sống lâu. Nhưng cũng có những gia đình, con cháu làm cho người già chán sống và chóng chết. Câu chuyện buồn của cụ X. làm tôi nhớ lại chuyện cụ Y làng bên. Nhà có duy nhất một anh con. Anh này có đến năm cháu gái, mong mãi đẻ thêm một đứa cháu trai. Cả nhà vui vì có cháu con nối dõi tông đường. Nhà đó cũng không phải là chiều chuộng cháu trai gì lắm đâu, thế mà nó cứ nghe hàng xóm, bạn bè xúi bẩy thế nào, " học tập" ở đâu mà cứ tưởng mình là ông giời, chăm ăn lười làm, học hành dốt nát. Gần đây nghe nói nó nghiện ma túy, phá phách nhà đến sạt nghiệp và cũng sắp chết rồi. Gặp chuyện như vậy ai còn thiết sống lâu?

Ông Hữu từ nãy chỉ ngồi im, giờ bắt đầu lên tiếng:

- Từ nãy các cụ toàn nói chuyện về sức khỏe và tâm lý tuổi già. Nghe  các cụ nói thì biết con người ta có thể sống rất già, đến 120 tuổi hoặc hơn, tùy theo thể trạng và tự chăm lo, cũng như được chăm lo sức khỏe của mình. Nhưng tôi hỏi các cụ, các ông : Đến tuổi nào thì con người ta khôn?

Ông giáo về hưu Lê Nho Sắc :

- Có lẽ căn cứ vào câu của các cụ xưa chăng? Tôi nghe kể rằng Khổng Tử đã kể lại các giai đoạn thành đạt của cuộc đời ngài như sau: "Ngô thập hữu ngũ nhi chí vu học, tam thập nhi lập, tứ thập nhi bất hoặc, ngũ thập nhi tri thiên mệnh, lục thập nhi nhĩ thuận, và thất thập nhi tùng tâm sở dục bất du củ"

 (Ta tới mười lăm tuổi mới chuyên chú vào việc học, ba mươi tuổi mới tự lập, bốn mươi tuổi mới thấu hiểu hết sự lý trong thiên hạ, năm mươi tuổi mới biết mệnh trời, sáu mươi tuổi mới có kiến thức và kinh nghiệm hoàn hảo để có thể phán đoán ngay được mọi sự lý và nhân vật mà không thấy có điều gì chướng ngại khi nghe được, và bảy mươi tuổi mới có thể nói hay làm những điều đúng theo ý muốn của lòng mình mà không ra ngoài khuôn khổ đạo lý). 

            Như vậy, có thể hiểu  Đức Khổng-Tử có ý nói rằng con người tới một lứa tuổi nào đó, khoảng 30 tuổi  mới có trí khôn đầy đủ, có khả năng nhận thức và thực hành những điều mà người chưa đạt đến lứa tuổi đó thì chưa nhận thức và thực hành được?.

Ông giáo Giáo lại tham gia tiếp chuyện:

- Tôi thì không cho là vậy! Bất kỳ ở tuổi nào con người cũng đã khôn. Dĩ nhiên người lớn tuổi hơn thường khôn hơn người ít tuổi, vì đã được dạy dỗ, giáo dục;

được truyền đạt kinh nghiệm nhiều hơn của những người đi trước. Và người đó cũng được thực hành, được đúc rút kinh nghiệm nhiều hơn của chính mình. Nhưng trong cùng một lứa tuổi, cũng có thằng khôn hơn do trời sinh ( năng khiếu bẩm sinh), do di truyền, do được sống ở môi trường có nhiều yếu tố và điều kiện để người ta học tập… Các ông  hay dùng từ thần đồng để chỉ những đứa trẻ thông minh, có tài năng vượt trội lúc trẻ, đúng không? Mãi đến gần đây, đọc báo tôi mới hiểu về gốc tích của hai chữ thần đồng. Nguyên do là thế này: Theo quan niệm phổ biến, “thần đồng” là những người xuất hiện khả năng đặc biệt, khác thường nào đó ngay từ khi tuổi còn rất nhỏ. Những “thần đồng” thường có sự thông minh đặc biệt và trí nhớ siêu phàm.

Theo nghĩa Hán – Việt, “đồng” là đứa trẻ, “thần” khi là tính từ có nghĩa là “Kì lạ, huyền diệu, không phải tầm thường, bất phàm”. "Thần đồng" là “đứa trẻ có tài năng vượt trội”, hay nói cách khác là “đứa trẻ thông minh, tài giỏi khác thường”.

Trong các từ điển Tiếng Việt, định nghĩa phổ biến về “thần đồng” là “Đứa trẻ thông minh, năng khiếu khác thường”, hoặc “Trẻ thông minh đặc biệt”.

Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia: “Thần đồng là một người khi ở tuổi còn nhỏ đã phát triển một hoặc nhiều kĩ năng vượt xa so với mức chuẩn ở tuổi đó. Một thần đồng thường là một trẻ em hoặc ít nhất cũng nhỏ hơn 18 tuổi, thể hiện được trình độ của một người trưởng thành được đào tạo cẩn thận trong một lĩnh vực đòi hỏi nỗ lực cao độ”. Trên thế giới và ở Việt Nam từng xuất hiện không ít “thần đồng”.

           Hạng Thác là một kỳ nhân của đất nước Trung Hoa thời xưa. Hạng Thác sống vào thời Khổng Tử (năm 551 – 479 trước Công nguyên), 7 tuổi đã thể hiện là một thiên tài. Tương truyền rằng Khổng Tử đã tôn Hạng Thác mới có 7 tuổi làm thầy và thực lòng học hỏi. Hạng Thác mất lúc mới 10 tuổi, được nhân dân lập đền thờ, tôn vinh bậc kỳ tài gọi là “Tiểu Nhi Thần”, nghĩa là Thần Nhi Đồng, gọi tắt là “Thần Đồng”. Chữ “thần đồng” cũng ra đời có từ ngày ấy để chỉ về những tài năng xuất chúng khi còn nhỏ tuổi…

          Ông Giáo kết luận : Vậy thì không nên xác định đến lứa tuổi nào đó người ta mới khôn. Ở lứa tuổi nào cũng có người khôn nhiều, người khôn ít, người chín chắn, người bộc tuệch…So là so với cùng lứa tuổi. Nhưng càng tuổi già trí tuệ có thể sẽ kém đi. Già mà vẫn dại là vì như thế!

         

           Ông Bốn từ đầu vẫn trầm ngâm, bây giờ mới góp vài câu chuyện:

          - Nghe các cụ, các ông nói, tôi vỡ vạc ra nhiều điều. Như vậy Đức Khổng có tổng kết về quy luật trưởng thành của bản thân khi đạt tuổi 30.40.50.60.70…và sau này người ta cho rằng cũng là của chung của mọi người. Nghe thế tôi càng  thương bà chị tôi! Chị  tôi có thằng con ngoài 30 tuổi rồi vẫn còn lông bông quá. Thằng đó lúc bé cũng xinh xắn, nhanh nhẹn thông minh. Thế mà càng lớn càng hỏng. Học hành chẳng ra làm sao, tức là chẳng được bằng cấp đỗ đạt gì. Lớn dần lên càng lêu lổng, lại còn cờ bạc nữa. Thua người ta hàng mất trăm triệu, mẹ phải bán đất trả nợ đậy cho con. Thế mà nó còn chưa biết rút kinh nghiệm, vẫn mong đánh bạc làm giàu, không muốn làm mà lại muốn ăn của người. Nhưng làm sao ăn được, mà chỉ làm công cốc cho người ăn. Bà, bố mẹ thì héo mòn mà nó có bao giờ hỏi han, gọi điện về thăm bà, thăm mẹ. Chẳng biết nó bao giờ khôn, bao giờ mới tự lập. Mấy nữa  bốn mươi tuổi, nó làm sao thấu hiểu hết sự lý trong thiên hạ như câu “ tứ thập nhi bất hoặc, rồi ngũ thập nhi tri thiên mệnh, lục thập nhi nhĩ thuận”…mà  Khổng Tử  đã tổng kết ?...

         

Thế đấy, những câu chuyện mà các ông nói với nhau ở nhà ông Giáo nhiều khi cứ lan man, có hôm có chủ đề, có hôm không. Các cụ nói chuyện với nhau đúng như câu trong bài thơ trên:

Chén rượu, chén trà,

Tri âm, tri kỷ.

Kể dăm ba chuyện cho vui,

Nói một vài câu tâm sự.

          Có người nói rằng mấy  cụ già rỗi thời gian, buôn chuyện. Tôi thì cho là không phải. Được dự thính những câu chuyện của các cụ, một số điều tôi lại thấy khôn ra./.

                                                                     LÊ TRUNG THÔN

     

                ****************************************