ĐẠI GIA ĐÌNH NHÀ GIÁO

Đại gia đình nhà giáo

“Giấy rách phải giữ lấy lề, thiếu cơm, thiếu áo nhưng không được thiếu chữ. Học tập để làm người mới thực sự là nguồn tài sản quý giá nhất trong cuộc sống”. Lời răn dạy của ông đã thấm trong suy nghĩ và khát vọng của 8 người con hiếu học vượt khó trở thành những nhà giáo và kỹ sư xây dựng. Ông là Lê Nho Bảo, sinh năm 1932, ở thôn Đại Mão, xã Hoài Thượng (Thuận Thành).

Dòng họ Lê Nho ở thôn Đại Mão, xã Hoài Thượng, huyện Thuận Thành nổi tiếng là hiếu học của vùng Kinh Bắc xưa nay. Điều đó có lẽ nhiều người đã biết, nhưng ít ai biết rằng trong dòng họ đó có gia đình ông Lê Nho Bảo với bề dày truyền thống tới 7 đời liên tục theo nghề dạy học. Mùa xuân năm nay, ông Bảo đã bước sang tuổi 81, nhưng mái tóc vẫn còn đen và khoẻ khoắn. Trong nếp nhà xưa giữa không gian yên tĩnh, ông Bảo kể cho chúng tôi nghe biết bao nhiêu chuyện xung quanh nghề dạy học của gia đình. Tính theo thứ tự, bắt đầu từ cụ Lê Nho Thư, tiếp đến là Lê Nho Dự, Lê Nho Hoành, Lê Nho Cang. Ông Lê Nho Bảo là đời thứ 5 và 7 người con cùng các cháu của ông đang ngày đêm miệt mài bên những trang giáo án.

Ngôi nhà ba gian với đầy đủ bàn ghế, bảng đen… đã chắp cánh ước mơ biết bao thế hệ trẻ thơ vùng quê Hoài Thượng truyền thống và khoa bảng. Ngày ông Bảo lên 5 tuổi đã bắt đầu học chữ Hán Nôm từ người thầy và cũng chính là người cha của mình-cụ Lê Nho Cang. Buổi sáng học Hán Nôm tại nhà, buổi chiều ông Bảo lại cắp sách đến trường học chữ Quốc ngữ. Năm 1952, ông đi thanh niên xung phong, tham gia vào chiến dịch Cao-Bắc-Lạng với nhiệm vụ tiếp viện quân lương cho chiến trường, sau đó lại vận chuyển chiến lợi phẩm từ chiến trường về nhập kho. Sau 2 năm làm thanh niên xung phong, ông trở lại địa phương hoạt động cách mạng. Trong khu vườn ngày ấy đào 2 hầm bí mật, có cửa thông ra bờ sông Đuống tạo đường rút quân sang sông nếu bị giặc Pháp phát hiện. Công việc kháng chiến bề bộn, những tưởng khép lại ước mơ đến trường nhưng tinh thần ham học hỏi đã giúp ông vượt khó tiếp tục sự nghiệp học tập để chuyên tâm với nghề dạy học.

                                                                               000

 Trong thời binh biến, cuộc đời dạy học của ông trải qua nhiều thăng trầm, khi lên bục giảng, lúc lại xông pha nơi chiến trường máu lửa. Ông Bảo nhớ lại: “Năm 1970, con trai lớn của tôi là Lê Nho Xuân đã tình nguyện xung phong vào chiến trường miền Nam khi đang học năm thứ ba trường Đại học Sư phạm Việt Bắc. Lúc đó, tôi đang giảng dạy ở Yên Dũng (Bắc Giang) lẽ ra  được ưu tiên, nhưng vì miền Nam vẫy gọi, nên tôi quyết lên đường vào chiến trường chiến đấu, rồi sang Lào làm nghĩa vụ quốc tế. Năm 1975, ngày trở về, hai bố con nhìn thấy nhau bên bến phà Hồ mà hạnh phúc trào dâng rơi nước mắt...”. 

Làng Đại Mão ở ngoài đê sông Đuống, mỗi mùa nước lũ tràn về, nhà cửa lại ngập chìm trong biển nước: lúa, ngô, khoai, sắn, lợn gà... đều bị nước lũ cuốn trôi, khiến cuộc sống trở nên khó khăn, điêu đứng. Vợ chồng ông chật vật, ngược xuôi nuôi 8 người con ăn học. Anh Lê Nho Đề, sinh năm 1967, giáo viên trường Tiểu học Nguyễn Quang Bật, xã An Bình (Thuận Thành) tâm sự: “Tuổi thơ của mấy anh chị em chúng tôi mỗi khi chăn trâu hay cắt cỏ cũng mang sách theo để học. Mẹ tôi sáng bắt cua, chiều làm việc đồng áng, còn đồng lương ít ỏi của bố tôi cũng không sao đủ cho  8 anh em ăn học. Vì thế cứ đến ngày nghỉ cuối tuần, tôi lại đạp xe từ trường Đại học Sư phạm I về quê cùng bố và các anh vác đất đóng gạch kiếm sống…”. Hôm nay, 8 người con đã trưởng thành, yên bề gia thất, nhưng ông Bảo vẫn luôn tâm niệm một điều: “Dù ở hoàn cảnh nào, tôi cũng nhắc nhở các con “Giấy rách phải giữ lấy lề”, thiếu cơm, thiếu áo nhưng không được thiếu chữ. Học tập phấn đấu để làm người mới thực sự là nguồn tài sản quí giá nhất trong cuộc sống”. Lời răn dạy của ông đã thấm dần trong suy nghĩ và khát vọng vươn lên của các con và đến nay là các cháu của ông. Thời gian trôi qua, lần lượt 8 người con của ông là: Lê Nho Xuân, Lê Thị Đào, Lê Thị Nụ, Lê Nho Ánh, Lê Nho Lệ, Lê Thị Ngân, Lê Nho Đề, Lê Thị Thuỷ đều tốt nghiệp Đại học và trên Đại học cùng với cháu nội Nguyễn Thị Hòa đang giảng dạy môn tiếng Anh, trường THPT Chuyên Bắc Ninh. Trong số 8 người con của ông, ngoài chị Lê Thị Thủy làm việc ở nhà máy HaNaKa (TX Từ Sơn) ra thì 7 người đều nối nghiệp ông  giảng dạy ở các cấp học khác nhau trong và ngoài tỉnh. Ở họ luôn say cháy một tình yêu thương với những thế hệ học trò. Anh Lê Nho Ánh, Thạc sỹ Khoa học, giáo viên trường THPT Chuyên Bắc Ninh chia sẻ: “Theo đuổi nghề dạy học, tôi thấy mình hạnh phúc vì đào tạo được nhiều thế hệ trò giỏi. Đó là vinh dự, là lẽ sống cũng là trách nhiệm của bản thân với gia đình và xã hội”.

Dù tuổi đã cao, nhưng hôm nay ông Bảo vẫn tham gia dạy miễn phí chữ Hán Nôm cho những người cao tuổi khắp vùng tại đình làng. Qua gần mười năm, ông đã đào tạo được hơn 50 học trò biết đọc thông viết thạo chữ Hán Nôm, có thể dịch được các thư tịch cổ, văn bia, hoành phi, câu đối… nhằm tìm hiểu và gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống. 

Bài và ảnh: Trọng Linh-Đông Bích

                                                     ( Bài đăng báo Bắc Ninh số Tết Quý Tỵ 2013)